มีนักการ์ตูนได้สอบถามเข้ามาที่สถาบันฯหลายท่าน เรื่องการส่งผลงานเข้าประกวด และในกติกาของการแข่งขันระบุว่า “ผลงานทั้งหมดที่ส่งเข้าประกวดในกิจกรรมครั้งนี้จะถือเป็นกรรมสิทธิ์ของบริษัท…(ที่จัดกิจกรรม) เท่านั้น” นักเขียนจึงอยากทราบว่า ข้อความนี้ มีผลเฉพาะผลงานที่เข้าร่วมประกวดและได้รางวัล หรือว่าผลงานทุกชิ้นที่ส่งเข้าประกวด ถือเป็นกรรมสิทธิ์ของบริษัททั้งหมด ในกรณีที่ส่งผลงานประกวดส่วนใหญ่แล้วหากผลงานได้รับรางวัล ผลงานจะเป็นของบริษัทกี่ปี เป็นเหมือนกับการซื้อ วรรณกรรมหรือซื้อขาดภาพ และงานที่ไม่ได้รางวัลนั้นยึดถือกติกาเหมือนกันหรือไม่ หรือว่าเป็นสิทธิของผู้สร้างสรรค์เพราะไม่ได้รางวัล
สถาบันการ์ตูนไทย มูลนิธิเด็ก จึงได้สอบถามไปยังกรมทรัพย์สินทางปัญญา และได้คำตอบมาดังนี้
คำตอบ
กรรมสิทธิ์หมายถึง สิทธิทั้งปวงที่ผู้เป็นเจ้าของมีอยู่เหนือทรัพย์สิน อันได้แก่ สิทธิใช้สอย จําหน่าย ได้ดอกผล กับทั้งสิทธิติดตามและเอาคืนซึ่งทรัพย์สินของตน และสิทธิขัดขวางมิให้ผู้อื่นสอดเข้าเกี่ยวข้องกับทรัพย์สินนั้นโดยมิชอบด้วยกฎหมาย
ลิขสิทธิ์หมายถึง สิทธิแต่เพียงผู้เดียวของผู้สร้างสรรค์ที่จะกระทำการใด ๆ กับงานที่ผู้สร้างสรรค์ได้ทำขึ้นตามประเภทลิขสิทธิ์ที่กฎหมายคุ้มครองงานอันมีลิขสิทธิ์ 9 ประเภท ได้แก่ งานวรรณกรรม (หนังสือ สิ่งพิมพ์ต่าง ๆ โปรแกรมคอมพิวเตอร์) นาฏกรรม (การรำ การเต้น การทำท่าทาง) ศิลปกรรม (รูปภาพ รูปสลัก รูปถ่าย) ดนตรีกรรม (เนื้อร้อง ทำนองเพลง การเรียบเรียงเสียงประสาน) โสตทัศน์วัสดุ (ซีดี ดีวีดี) ภาพยนตร์ สิ่งบันทึกเสียง (เทปทึกเสียง วีซีดี) งานแพร่เสียงแพร่ภาพ (วิทยุ/โทรทัศน์ช่องต่าง ๆ ) หรืองานอื่นใดในแผนกวรรณคดี แผนกวิทยาศาสตร์หรือแผนกศิลปะ
ตัวการ์ตูนเป็นงานอันมีลิขสิทธิ์ประเภทงานศิลปกรรมลักษณะงานจิตรกรรม ซึ่งจะได้รับความคุ้มครองทันทีที่สร้างสรรค์ โดยไม่ต้องจดทะเบียนต่อกรมทรัพย์สินทางปัญญาแต่อย่างใด และพ.ร.บ.ลิขสิทธิ์ฯ ให้สิทธิแต่เพียงผู้เดียวแก่เจ้าของลิขสิทธิ์ในการ ทำซ้ำ (เช่นสำเนา คัดลอกทั้งหมดหรือบางส่วน)
ดัดแปลง (ปรับปรุงแก้ไขเพิ่มเติมจากงานเดิม วาดเพิ่มเติม) เผยแพร่ต่อสาธารณชน (ทำให้ปรากฏต่อประชาชนเช่นโดยการแสดง การจำหน่าย) ให้เช่า โอน อนุญาตให้ผู้อื่นใช้งาน อันมีลิขสิทธิ์ ฯลฯ ดังนั้น การกระทำอย่างหนึ่งอย่างใดแก่งานอันมีลิขสิทธิ์ โดยไม่ได้รับอนุญาตจากเจ้าของลิขสิทธิ์ถือเป็นการละเมิดลิขสิทธิ์
จากกรณีคำถาม การระบุข้อความ “ผลงานทั้งหมดที่ส่งเข้าประกวดในกิจกรรมครั้งนี้จะถือเป็นกรรมสิทธิ์ของบริษัท…(ที่จัดกิจกรรม) เท่านั้น”คำว่ากรรมสิทธิ์ที่ได้ระบุบในข้อความดังกล่าวหมายถึง
ผลงานหรือสิ่งที่ส่งเข้าประกวดทั้งหมด (หากวาดภาพลงบนกระดาษก็จะหมายถึงรูปการ์ตูนบนกระดาษแผ่นที่ส่งเข้าประกวดจะตกเป็นกรรมสิทธิ์ของผู้จัดการประกวด) แต่มิได้หมายความรวมถึงลิขสิทธิ์ในตัวการ์ตูนซึ่งเป็นลิขสิทธิ์แต่เพียงผู้เดียวของผู้สร้างสรรค์ และผู้จัดการประกวดไม่สามารถนำตัวการ์ตูนดังกล่าวไปจัดตีพิมพ์หรือเผยแพร่ได้ เว้นแต่ได้รับอนุญาตจากผู้เป็นเจ้าของลิขสิทธิ์ในผลงานดังกล่าว
อย่างไรก็ดี เมื่อพิจารณาข้อความดังกล่าวแล้วผลงานทุกชิ้นที่ส่งเข้าประกวดจะตกเป็นกรรมสิทธิ์ของผู้จัดการประกวด แต่ลิขสิทธิ์ในผลงานที่ได้ส่งเข้าประกวด (สิทธิในการทำซ้ำ ดัดแปลง เผยแพร่ต่อสาธารณชน) ยังคงเป็นของผู้สร้างสรรค์ ทั้งภาพที่ได้รับรางวัลและภาพที่ไม่รับรางวัล ทั้งนี้
ผลงานที่ส่งเข้าประกวดทั้งหมดหากจะมีการตกลงเพื่อซื้อขายหรือโอนลิขสิทธิ์ก็ขึ้นอยู่กับคู่สัญญาทั้งสองฝ่าย
สอบถามข้อมูลเพิ่มเติมโดยตรงได้ที่สำนักลิขสิทธิ์ กรมทรัพย์สินทางปัญญา โทร 0-2547-4633
หวังว่าจะสามารถตอบคำถามของนักการ์ตูนหลายท่านที่สงสัย
และหวังว่าจะเป็นประโยชน์กับผู้ที่สนใจนะคะ
สถาบันการ์ตูนไทย มูลนิธิเด็ก
๑๑ มิถุนายน ๒๕๕๖